Burn-out door hardlopen: kan dat echt?

Je zou denken: hardlopen is toch hét medicijn tegen stress? Toch kan zelfs die heilige ‘me-time’ doorslaan in te veel van het goede. Want als je lichaam en hoofd nooit écht meer tot rust komen, raak je uitgeput in plaats van opgeladen. Sportpsycholoog Thijs Wagenaar legt uit waar de grens ligt tussen gezond fanatisme en overbelasting.

Hardlopen als reset of als extra stressfactor

'Sporten wordt vaak gezien als iets wat je doet om stress te verminderen,' zegt Wagenaar. 'En dat is ook zo, maar sporten is óók gewoon een aanslag op je lijf. Daar moet je van herstellen.' Volgens hem gaat het fout als hardlopen niet meer in balans is met de rest van je leven. 'Een burn-out krijg je zelden door één ding. Het is meestal een cocktail van factoren: te druk op je werk, slecht slapen, jonge kinderen, en dan óók nog fanatiek trainen. Dan raak je chronisch vermoeid zonder dat je het echt doorhebt.'

Herkenbaar? Dat 'nog even alles eruit rennen' kan dan precies het tegenovergestelde doen van wat je hoopt.

Burn-out, overtraind of opgebrand: wat is het verschil?

In de topsportwereld waar Wagenaar veel werkt, hoor je zelden het woord burn-out. 'Daar hebben ze het over overtrainen. Fysiek en psychologisch lijkt dat erg op elkaar,' legt hij uit. Of je nu mentaal overbelast bent van werkstress of fysiek van te veel kilometers: het resultaat is hetzelfde. 'Uiteindelijk trek je dezelfde batterij leeg. De symptomen verschillen nauwelijks: prikkelbaar, slecht herstel, slecht slapen, emotioneel zijn. Je loopt gewoon op je reserve.'

Daarnaast benadrukt Wagenaar dat ‘burn-out’ geen exacte medische diagnose is. 'Het is een lastige term,' geeft hij toe. 'We hangen dat label vaak aan de gevolgen van chronische stress. In de sport komt die chronische stress meestal van te veel en te hard trainen en te weinig herstel. Voor een sporter komt dat vaak door te veel fysieke belasting. Voor iemand met een kantoorbaan juist door mentale druk. Maar het effect is hetzelfde: je batterij raakt leeg, en je herstelt niet meer.'

Welke rol spelen sociale media en prestatiedruk

Hardlopers herkennen het maar al te goed: het begon ooit als een hobby, maar inmiddels loop je elke training met één oog op je tempo. Dat kan voor extra prestatiedruk zorgen. 'Sociale media spelen daar een grote rol in,' zegt Wagenaar. Apps als Strava zijn prachtig, maar ze verschuiven je motivatie volgens hem van intrinsiek (‘ik doe dit voor mezelf’) naar extrinsiek (‘ik wil likes of een PR laten zien’). En dat kan gevaarlijk zijn, waarschuwt hij: 'Als je alleen nog loopt voor het plaatje, is je motivatie veel minder duurzaam. Als dat externe duwtje wegvalt, door een blessure, slecht weer, of gewoon even geen zin, dan stort het hele bouwwerk in.'

Zijn tip? 'Loop eens een tijdje zonder horloge. Of zet je runs niet openbaar. Kijk wat er dan gebeurt. Geeft het rust of juist onrust? Je merkt snel genoeg waar je echte drijfveer zit.' Er is niks mis met doelen stellen of trots zijn op wat je bereikt, maar als het alleen nog dáárom draait, wordt het lastig om jezelf op de lange termijn gemotiveerd te houden.

De signalen dat je te ver gaat

Wanneer is het moment om de handrem erop te trekken? 'Als je merkt dat je na je loopjes niet meer goed herstelt,' zegt Wagenaar. 'Dat je de volgende dag nog steeds gebroken bent of dat je jezelf niet meer kunt motiveren voor de volgende training.'

Hij legt uit dat herstel niet alleen fysiek is, maar ook mentaal: ‘Als je niet goed herstelt van fysieke inspanning, ben je ook minder veerkrachtig op andere vlakken. Dan kun je bijvoorbeeld minder goed omgaan met stress op je werk of thuis.’ Ook mentaal kan het zich uiten in snel emotioneel zijn, slecht slapen, het gevoel hebben dat alles te veel is. 'Dat zijn allemaal signalen dat je energieverbruik groter is dan je herstel.' Zijn advies is om niet gaan sporten om juist dat gevoel kwijt te raken. 'Ga juist zachter. Wandel, doe rustige duurlopen, slaap bij. Kijk waar je in je leven energie kunt besparen, misschien ligt de winst wel op je werk, niet op de baan.'

De eerste stap is om te kijken welke dingen je wél onder controle hebt. Misschien kun je tijdelijk je trainingen minder intensief maken, vaker wandelen of beter slapen. Kleine aanpassingen kunnen de balans al helpen herstellen.

Praten helpt (ook als je geen topsporter bent)

Wagenaar benadrukt dat je niet alles zelf hoeft op te lossen: 'Gedeelde smart is halve smart. Als je open bent over dat het niet lekker gaat, stel je je omgeving in staat om je te helpen. In de sport noemen we dat 'coachbaarheid'. In het dagelijks leven werkt dat precies zo.' En dat hoeft niet groot of zwaar te zijn. 'Een goed gesprek met een vriend of trainer kan al genoeg zijn om even uit te zoomen. Want ons brein is op stressmomenten heel goed in doemdenken en dat helpt je niet vooruit.'

Moraal van het verhaal

Hardlopen hoort energie te geven, niet op te slurpen. De kunst is niet om minder te lopen, maar om slimmer te lopen. Loop voor jezelf, niet voor je volgers. En gun je lijf herstel. Neem dit net zo serieus als je training. Of zoals de sportpsycholoog het treffend zegt: 'Het gaat niet om hoe ver je loopt, maar of je batterij na afloop voller of leger is dan daarvoor.'

Volg je Runner's World al op Instagram, TikTok, Strava en Facebook?