Agressieve zwanen: zo voorkom je een aanval

Een zwaan die met gespreide vleugels blazend op je afkomt, is knap intimiderend. Zwanen zijn berucht vanwege hun temperamentvolle karakter. Waar en wanneer loop je het meeste risico? En hoe ga je op een veilige manier met deze vogels om? Marc Scheurkogel van de Vogelbescherming geeft advies.

Meerdere soorten vogels kunnen mensen aanvallen, in theorie in ieder geval. In de praktijk zul je weinig last hebben van de meeste vogeltjes. Als het misgaat bij hardlopers zijn agressieve buizerds die hun nest verdedigen meestal de boosdoeners. Soms gaat het om zwanen.

Waarom vallen zwanen wel eens mensen aan?

'Als een zwaan een mens aanvalt, doet hij dat eigenlijk altijd om zijn nest met kuikens te beschermen. Verschillende vogels doen dat op verschillende manieren. Een moedereend probeert eventuele bedreigers bij haar jongen weg te lokken door net te doen of ze vleugellam is in de hoop dat je haar volgt. Knobbelzwanen staan in dat opzicht hun mannetje. Ze schuwen er niet voor een indringer te belagen. Meestal beperken ze zich tot dreigen, door hun kop naar achter te gooien en te sissen', vertelt Marc Scheurkogel van de Vogelbescherming.

Komen aanvallen door zwanen vaak voor?

In het voorjaar zie je altijd wel een bericht op een lokale nieuwssite over mensen die lastig gevallen zijn door zwanen. Is het zo’n veelvoorkomend probleem? Marc Scheurkogel: 'Voor zover ik weet zijn er geen cijfers over (schijn)aanvallen bekend. Gebeurt het een keer, dan komt zo’n incident vrij snel in de lokale pers. Als je bedenkt dat er in Nederland ongeveer 7200-9300 broedparen van de knobbelzwaan zijn, is het aantal incidenten uiterst beperkt.'

Wanneer loop je het meeste risico?

'In de periode dat de jongen op het nest zitten zijn hun ouders het felst. Als er een 'agressieve' zwaan nestelt, loop je dus het meest risico in het broedseizoen. Knobbelzwanen broeden vanaf maart-mei. Vervolgens zitten de jongen nog zo’n 36 dagen op het nest. Zijn de kuikens uitgevlogen, dan zul je geen last meer hebben van bezorgde zwanenouders. Over het algemeen hebben zwanen jaarlijks één nest, dus het is een tijdelijke kwestie.'

Welke plekken vermijden?

Ben je bang voor zwanen, dan wil je ze vast liever vermijden. Waar loop je de grootste kans om ze tegen te komen? 'Aanvallen vinden eigenlijk altijd plaats in het broedseizoen, dus daar beperk ik me even tot: zwanen broeden in het riet of op oever.' Langs riviertjes lopen vaak juist mooie fiets- en wandelpaden waar je je rondje wilt lopen. Soms is omkeren – als je echt angstig bent – dan je beste optie.

Hoe ga je veilig om met zwanen?

'Wanneer je de pech hebt dat die broedende zwaan in jouw buurt nu net van het agressieve soort is, is het het raadzaamst om de plek een poosje te mijden. Loop niet in de richting van het nest en laat de zwanen met rust. Het gedrag is normaliter van tijdelijke aard.'

Doe een melding

Daarnaast kun je anderen helpen door melding te maken van agressieve zwanen. 'Het is verstandig om een melding te maken bij de terreinbeheerder. Dat kan Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten of een van de provinciale landschappen zijn. Of je gemeente. De beheerder kan dan een waarschuwingsbord plaatsen of een hek neerzetten tussen het zwanennest en het pad', aldus Marc Scheurkogel.