Je hardloopschoenen doneren? Zo geef je jouw oude hardloopschoenen een tweede leven

Veel hardlopers kopen toch wel ieder jaar een nieuw paar hardloopschoenen. Het oude paar verdwijnt dan vaak versleten of minder versleten in de grijze kliko. Maar met het oog op de wereld en duurzaamheid, lijkt het doneren van je hardloopschoenen aan landen die het goed kunnen gebruiken een beter idee. De realiteit blijkt anders. Sommige bedrijven die jouw oude kleding en hardloopschoenen inzamelen, verkopen dit met winst aan andere landen, waar ze vervolgens op een grote afvalhoop belanden. En dat kon Fast Feet Grinded niet langer aanzien. Zij bouwden een machine die oude hardloopschoenen uit elkaar kan halen om er vervolgens een gloednieuw paar van te maken. Lees hier het hele verhaal én ontdek hoe jij ook jouw hardloopschoenen een tweede leven kunt geven!

Dit verhaal werd gepubliceerd in Runner's World 2021 nummer 4.

Innovaties vinden niet altijd plaats op een hippe hightech campus. Dat wordt duidelijk bij een bezoek aan Fast Feet Grinded in het Noord-Hollandse dorp Zwaag. Dit bedrijf is gehuisvest in een doorsnee loods op een gloednieuw industrieterrein. Binnen staat een flinke machine die hopelijk de schoenindustrie gaat opschudden. Het is een opvallend apparaat met veel transportbanden die doet denken aan een machine voor de verwerking van aardappels. Het gevaarte neemt een flink deel van de ruimte in beslag. De rest van de loods staat vol met grote houten kratten en kartonnen dozen die uitpuilen van hardloopschoenen, in alle soorten, maten en staten van slijtage. Enkele kratten zijn gevuld met rubberen korrels en pluizige stofdelen. Hier worden geen aardappels tot friet gesneden. Dit is de eerste machine ter wereld die schoenen volledig kan recyclen.

Hardloopschoenen recyclen

Wandelend langs de machine legt mede-oprichter Danny Pormes (51) uit hoe deze werkt. 'De schoenen gaan via de voorste band omhoog naar een sorteergedeelte. Per honderd vallen ze in de linker- en rechterketel.' Wat daarbinnen met de schoenen gebeurt is strikt geheim. Het proces is uniek in de wereld, dat is het enige dat Pormes erover kwijt wil. In de magische ketels worden de schoenen uit elkaar getrokken en vermalen. Ze komen tevoorschijn als rubberen korrels en garens, op weg naar een grote ronddraaiende trommel. Daar worden de korrels en garens van elkaar gescheiden. De pluizige garens verdwijnen in een bak, de korrels - ooit het foam van middenzolen en rubberen delen van buitenzolen - plonsen in een grote waterbak. Dit is het laatste deel van de keten. 'Foam is licht en drijft op het water, het zware rubber zakt naar de bodem. Daar wordt het afgevoerd via een loopband. Per uur verwerken we vijftienhonderd tot tweeduizend schoenen,' vertelt Pormes trots. Oude hardloopschoenen worden drie nieuwe grondstoffen: garens, foam en rubber. Er blijft een restproduct over dat lijkt op isolatiemateriaal. 'Een Belgische fabriek maakt daar stevige tuinmeubels van. Er gaat niets van een schoen verloren.'

Oude schoenen eindigen nog steeds op de afvalberg in Afrika of Oost-Europa

Fast Feet Grinded bestaat uit drie mensen. Naast Pormes zijn dat zijn vrouw Erna (51) en David Uijttewaal (47), die Pormes dertig jaar geleden ontmoette bij het Korps Mariniers. Samen begonnen ze ruim vier jaar geleden met het recyclen van hardloopschoenen. De aanleiding was een dag bij Defensie voor leveranciers. Pormes: 'Ik lever vanuit mijn hardloopspeciaalzaak in Hoorn al veertien jaar sportschoenen aan Defensie. Op die bewuste dag werden alle leveranciers gevraagd om meer te doen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen.' Vanuit de overheid werd toen recyclen flink gepromoot. Iets met oude schoenen, dat is waar hardlopers Pormes en Uijttewaal meteen aan dachten.

Ook zij verslijten net als de klanten in de winkel meerdere paren per jaar. Ze hadden geen idee wat er met oude schoenen werd gedaan. Werden ze gerecycled? 'Nee, was het antwoord toen we ons daarin verdiepten. Of eigenlijk ja, maar niet op een manier waar we ons in konden vinden. Oude schoenen worden nog steeds naar Afrika of Oost-Europa verscheept en daar opnieuw verkocht. Uiteindelijk eindigen ze daar op de afvalberg', aldus Uijttewaal.

Het inleveren van je schoenen voelt goed maar de realiteit is wrang

Het exporteren van een afvalberg stuit hen tegen de borst. 'We dumpen ons probleem elders of in onze kliko’s. Daar sta je niet bij stil als je braaf je oude schoenen inlevert. Sterker nog, de meeste mensen zullen daar een goed gevoel bij hebben. De realiteit is best wrang als je bedenkt dat veel recyclebedrijven hier ook nog eens flink geld mee verdienen. Sommige verdienmodellen zijn gebaseerd op het ontvangen van subsidie als je iets inzamelt, bijvoorbeeld plastic flessen. Als je het afgedankte product omzet in een grondstof, krijg je daar ook subsidie voor. Vaak blijft het daarbij want er wordt nauwelijks iets gedaan met die nieuwe grondstof. Daar los je het afvalprobleem niet mee op, je creëert gewoon een nieuwe berg afval,' aldus Uittewaal.

'Je moet niet recyclen om het recyclen. Vooraf nadenken over wat je uiteindelijk wil met de nieuwe grondstof is de oplossing. Toen wij aan dit project begonnen was ons doel duidelijk. We wilden geen afval omzetten in een ander soort afval. We willen iets veranderen in de schoenindustrie,' zegt Uijttewaal. Ze waren zich rot geschrokken wat ze zoal ontdekten in hun onderzoek naar de wereld achter de sportschoen. Zo bleek uit een rapport uit 2011 dat per dag zeventig miljoen paar schoenen worden geproduceerd. Dat mogelijk tegen de honderd procent van die schoenen op de afvalberg terecht komt als een end of life product is zeer aannemelijk.

Lees ook: Voorkom blessures, check je schoenen.

Hoe het begon

Na de dag bij Defensie begonnen ze met het inzamelen van oude hardloopschoenen via hardloopzaken. Al heel snel hadden ze een flinke voorraad. 'Medewerkers van een sociale werkplaats haalden de schoenen voor ons uit elkaar. Met een soort tondeuses werd het bovenwerk verwijderd van de middenzool. Zo hadden we twee aparte grondstoffen. Dit proces kostte veel tijd waardoor de voorraad groter werd in plaats van kleiner. Bovendien nam de vraag naar onze verwerkte schoenen toe,' vertelt Uijttewaal. Ze hadden inmiddels een shredder gekocht om de middenzolen tot granulaatkorrels te vermalen. Een fabrikant van kunststof vloeren was hun eerste afnemer. 'Een middenzool weegt ongeveer zestig gram. Voor een vloer van een kinderspeelplaats of in een hardloopwinkel was zo’n duizend kilo nodig. Dat zijn heel wat schoenen. Na die eerste vloer leek het wel of iedereen zo’n vloer wilde, de aanvragen voor korrels stroomden binnen. We konden het nauwelijks bijbenen. Bovendien bleven we met het bovenwerk van alle gesloopte schoenen zitten. Terwijl wij juist alles van de schoen wilden hergebruiken', legt Pormes uit.

Lees ook: 6 tips om de juiste schoenen te kopen.

Geen afnemer van het bovenwerk

Ze stonden voor twee uitdagingen: de schoenen sneller verwerken en een bestemming vinden voor het bovenwerk van de schoenen. De oplossing voor dat laatste probleem lijkt heel simpel. Je biedt het aan bij de schoenfabrikanten die het vervolgens verwerken in nieuwe schoenen. De praktijk bleek zeer weerbarstig. 'Geen enkel merk wilde onze flinke voorraad recyclebaar bovenwerk hebben. De redenen waarom waren telkens anders. Hoe het zat met allerlei certificaten?, kregen we vaak te horen. Waren bepaalde normen die golden voor de materialen wel in orde. Het materiaal dat we hebben was ooit jullie schoen, was ons antwoord. Alsof ze met terugwerkende kracht hun materiaal afkeurden. Voor een enkel merk lag het zeer gevoelig dat het materiaal uit allerlei merken door elkaar bestond. Het was best gekmakend,' zegt Uijttewaal. 'We dachten heel naïef dat bedrijven zaten te wachten op het terugkrijgen van hun grondstoffen. Vanwege klimaatakkoorden zijn producenten in 2030 gedwongen om hun grondstoffen voor vijftig procent uit hergebruikte materialen te laten bestaan. Ik vraag me af hoe ze dat gaan doen. Ze moeten nu al beginnen om hun collecties in 2027 klaar te hebben die in 2030 op de markt komen. Met een snel groeiende vraag naar sportschoenen is dat een uitdaging van jewelste,' aldus Uijttewaal.

Lees ook: Kunnen zware schoenen je afremmen?

Een apparaat die het bovenwerk van de zool kan scheiden

Hun verwoede poging om de grondstoffen te slijten had ze geleerd dat fabrikanten zo schoon mogelijke en gescheiden grondstoffen willen. Dat was het uitgangspunt bij de ontwikkeling van een recyclingmachine. Het apparaat in de loods in Zwaag kan dat scheiden behoorlijk nauwkeurig. 'In eerste instantie wilden we machines verkopen. Hoe mooi zou het zijn als overal ter wereld van deze machines zouden staan. Door het scheidingsproces is het mogelijk om een circulaire schoen te maken, een oude schoen wordt een nieuwe schoen. De industrie lijkt daar nog niet aan toe te zijn. Enkele merken zijn hard bezig om plastic afval te verwerken in hun schoenen. Dat is beter dan helemaal niets doen maar in onze ogen kan het zoveel beter door een circulaire aanpak. Anders maak je van afval een schoen. Die wordt gedragen, raakt versleten en vervolgens gedumpt op de afvalberg. Met een beetje geluk wordt hij uit de afvalberg gehaald en opnieuw verwerkt tot een grondstof voor een schoen. In feite is dat circulair afval in de vorm van een schoen,' aldus Pormes.

Bij hun pogingen om de machine te verkopen liepen ze wederom tegen dichte deuren aan. ‘Waar we ook aanklopten, iedereen was enthousiast en vond het een geweldig idee. Als puntje bij paaltje kwam leunde men achterover. Het hele verkoopproces liep iedere keer vast in de stroperigheid van financiële instanties, ministeries en merken. Daar werden we zo moedeloos van dat we zelf een schoen hebben ontwikkeld. Zo deden we dat bij de mariniers ook, als het niet linksom kan, dan stropen we de mouwen op en gaan we rechtsom,’ lacht Uijttewaal.

Een eigen schoen produceren van gerecycled materiaal

Voor het produceren van een eigen schoen hebben ze meer dan voldoende grondstoffen, dankzij een constante stroom van zo’n tweehonderdduizend afgedankte schoenen per jaar. Via sportketens Intersport en Decathlon krijgen ze oude schoenen, net als van Nederlandse retailers. Daarnaast leveren sportmerken oude voorraden, samples en afgekeurde partijen bij hen aan. In Susteren hebben ze een magazijn waar honderdduizend schoenen vanuit heel Europa zijn opgeslagen. ‘Onze schoen komt binnenkort op de markt. Dat was aanvankelijk niet de bedoeling. Dat we overal nul op rekest kregen was voor ons de druppel. Het was de enige manier die we voor ons zagen om onze recyclingmachine een podium te geven. Zo van, kijk dit is mogelijk,’ zegt Pormes terwijl hij een schoen in de lucht houdt.

'We zien onszelf niet als wereldverbeteraars. Daarvoor is het aantal schoenen dat we verwerken een druppel op een glooiende plaat. We willen wel laten zien dat verandering mogelijk is, als je maar wil. Bovendien worden consumenten kritischer, zo merk ik in de winkel. Ze willen steeds vaker weten waar een product vandaan komt en hoe het is geproduceerd. Als consumenten veranderen, dan veranderen merken meestal mee. Het zou mooi zijn als we samen met de schoenindustrie veranderingen teweeg kunnen brengen.’

Vetrn de schoen van gerecyclede hardloopschoenen

De naam van hun schoen, Vetrn, is niet zomaar gekozen. 'Het is afgeleid van veteraan, wat Danny en ik ook zijn. Gekscherend zeggen oud-mariniers dat ze zijn gebruikt maar niet afgedankt. Veteraan ben je voor je hele leven. Net zoals onze schoenen altijd een schoen moeten blijven. Want theoretisch hebben circulaire schoenen het eeuwige leven. Daarom willen we uitdragen dat onze schoen een bijdrage levert aan minder afval en verspilling. Als we schoenfabrikanten een klein duwtje in de richting van een circulaire industrie kunnen geven is wat ons betreft de cirkel rond,' besluit Uijttewaal.

Hier kun je jouw oude hardloopschoenen inleveren

Jouw hardloopschoenen ook een tweede leven geven? Dat kan. Er zijn diverse inleverpunten in Nederland waar jij jouw oude sportschoenen of hardloopschoenen kunt inleveren waarna ze worden gerecycled. Je kunt terecht bij onder andere de volgende inleverpunten in Nederland:

• Lever je oude hardloopschoenen in bij een Runnersworld winkel
• Hardloopschoenen inleveren bij Run2Day
• Hardloopschoenen inleveren bij Runx