Te veel vitamine A: wat je moet weten over de risico’s en een veilige inname
Waarom je met deze vitamine moet opletten tijdens je zwangerschap.
Vitamine A is erg belangrijk voor ons lichaam. Maar een te veel aan vitamine A kan gezondheidsrisico's met zich meebrengen, zoals leverproblemen of risico's tijdens de zwangerschap. Wat zijn de symptomen van overdosering van vitamine A (of hypervitaminose)? Hoe kun je een te veel aan vitamine A voorkomen en wat zijn de veilige grenzen voor vitamine A tijdens de zwangerschap?
Waarom is vitamine A belangrijk en wat doet het voor je lichaam?
Ons lichaam kan zelf geen vitamine A aanmaken. Daarom is vitamine A een essentiële voedingsstof die een grote rol speelt in onze gezondheid. Maar, waar is vitamine A goed voor? De vitamine ondersteunt je immuunsysteem, helpt je ogen goed te functioneren in het donker en draagt bij aan een gezonde huid. De werking van vitamine A is vooral te danken aan retinol (yep, dat ingrediënt in huidverzorgingsproducten). Retinol is de actieve vorm van vitamine A die het lichaam direct kan gebruiken. Retinol speelt een rol bij celvernieuwing en de aanmaak van huidweefsel waardoor vitamine A voor de huid belangrijk is bij het tegengaan van droogheid en vroegtijdige veroudering.
De belangrijkste functies van vitamine A
Vitamine A stimuleert dus de celvernieuwing in onze huid en het helpt bij weefselherstel. Ook is vitamine A onmisbaar voor onze ogen: het ondersteunt het netvlies en voorkomt nachtblindheid. Daarnaast beschermt vitamine A de slijmvliezen in onze longen, darmen en neus tegen schadelijke invloeden.
Bronnen van vitamine A in voeding
Vitamine A is een in vet oplosbare vitamine. Je krijgt het binnen via je voeding, vooral in deze producten zit veel vitamine A. Vervolgens neemt je lichaam het op via je darmen en wordt de voorraad opgeslagen, onder andere in je lever. Maar waar zit vitamine A nu in? Vitamine A vind je in zowel dierlijke als plantaardige producten. Dierlijke voedingsmiddelen met vitamine A zijn bijvoorbeeld runderlever of vette vis. Daarin zit retinol, de actieve vorm van vitamine A. In plantaardige voedingsmiddelen zit bètacarotenen (zoals bijvoorbeeld wortels, zoete aardappel of spinazie). Deze stof zet ons lichaam om in vitamine A. En wist je dat dit efficiënter gebeurt als je het combineert met een beetje vet? Een scheutje olijfolie door je spinazie is dus een heel goed idee voor je vitamine A-levels.
Wat is het verschil tussen retinol en bètacaroteen?
Retinol vs. bètacaroteen: wat is het verschil? Retinol is de actieve vorm van vitamine A die je lichaam direct gebruikt. Je vindt retinol in dierlijke voeding zoals lever, eieren en zuivel. Bètacaroteen daarentegen is een zogenoemde provitamine A, dit betekent dat ons lichaam het eerst moet omzetten in vitamine A. Dit zit in oranje en groene groenten zoals wortels en spinazie. Beide vormen dragen bij aan een gezonde huid, ogen en immuunsysteem, maar retinol wordt sneller opgenomen.
Symptomen en risico's van een overdosis vitamine A
Een overschot aan vitamine A (ook wel hypervitaminose genoemd) kan leiden tot gezondheidsklachten. Symptomen voor een te veel aan vitamine A kunnen onder andere zijn: hoofdpijn, vermoeidheid of leverproblemen. Bij zwangere vrouwen kan een te veel aan vitamine A schadelijke gevolgen hebben voor de baby.
Symptomen van een te veel aan vitamine A
Een overschot aan vitamine A kan verschillende klachten veroorzaken. Veelvoorkomende symptomen van een te veel aan vitamine A zijn onder andere: misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid of een rode, schilferige huid en droge lippen. Daarnaast kan een te veel aan deze vitamine invloed hebben op je haar, met als mogelijk gevolg haaruitval. Een overschot aan vitamine A kan de haarzakjes namelijk in een versnelde groeicyclus dwingen, waardoor ze sneller uitvallen en dunner worden. Maar, geen zorgen, overdosering komt eigenlijk alleen voor door supplementen of extreem veel lever eten.
Hoe kan een overdosis vitamine A de lever beschadigen?
Een te veel aan vitamine A kan de lever beschadigen. Dit komt omdat vitamine A in vet oplosbaar is. Dit betekent dat het zich in je lichaam ophoopt wanneer je te veel binnenkrijgt (vooral in de lever). Een langdurige overconsumptie van vitamine A (door bijvoorbeeld supplementen of medicatie) kan slecht zijn voor je lever. Een voorbeeld: mensen met ernstige vormen van acne krijgen in sommige gevallen een hoge dosis vitamine A (een medicijn genaamd isotretinoïde). Dit zorgt ervoor dat de huid als het ware uitdroogt en er geen talg wordt aangemaakt, hierdoor verdwijnt de acne. Bij gebruik van dit medicijn moeten de patiënten maandelijkse bloedtests doen om te checken of er geen leverbeschadiging optreedt door de hoge vitamine A dosering. Symptomen van leverbeschadiging door vitamine A kunnen onder andere zijn: geelzucht, vermoeidheid, misselijkheid en onverklaarbare buikpijn. Het is daarom erg belangrijk om niet de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A te overschrijden. Krijg je veel vitamine A binnen door je medicatie? Volg dan het advies van je arts op en laat je regelmatig checken door middel van bloedtests.
Risico's van te veel vitamine A tijdens de zwangerschap
Te veel vitamine A tijdens de zwangerschap kan schadelijk zin voor de foetus. Een overmatige inname van bètacaroteen of retinol tijdens de zwangerschap kan de ontwikkeling van de baby verstoren. Dit kan leiden tot aangeboren afwijkingen, vooral bij hoge doseringen van supplementen of medicatie. Daarom is het belangrijk om te zorgen dat je niet over die aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A komt tijdens de zwangerschap.
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid en veilige bovengrenzen
Om de risico op hypervitaminose zo klein mogelijk te houden is het belangrijk je te houden aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A. Hoeveel vitamine A je per dag binnen zou mogen krijgen hangt af van je leeftijd, geslacht en levensfase.
Aanbevolen inname voor volwassenen en kinderen
Benieuwd hoeveel vitamine A je per dag maximaal zou mogen innemen? De aanvaardbare bovengrenzen voor vrouwen (oftewel: deze hoeveelheid is nog veilig) aan vitamine A zijn in microgrammen per dag:
- 1-3 jaar: 800
- 4-6 jaar: 1100
- 7-10 jaar: 1500
- 11-14 jaar: 2000
- 15-17 jaar: 2600
- 18 jaar en ouder: 3000
Speciale aanbevelingen voor zwangere vrouwen
Als je zwanger bent, is het belangrijk om extra voorzichtig te zijn met vitamine A. Hoewel deze vitamine essentieel is voor de groei en ontwikkeling van je baby, kan een te hoge inname (dat is, boven de 3000 microgram per dag) schadelijk kan zijn. Een overschot kan leiden tot aangeboren afwijkingen. Daarom geldt het advies om niet meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid binnen te krijgen. Twijfel je over hoeveel vitamine A je kunt binnenkrijgen tijdens de zwangerschap? Check de richtlijnen van het Voedingscentrum of overleg met je arts of gynaecoloog over de veilige inname van vitamin A in jouw situatie.
Hoe controleer je je vitamine A inname?
Als je geen vitamine A supplementen slikt en niet elke avond leverproducten eet, dan kun je je er gerust op zijn dat je vitamine A levels in orde zijn. Door bewust te kiezen voor een gevarieerd dieet en niet zomaar extra supplementen te slikken, voorkom je een vitamine A overschot. Wil je je supplementen monitoren en erachter komen wat je precies binnenkrijgt? Check dan altijd het etiket op de verpakking of vraag het aan je apotheek.
Tips om een vitamine A overdosis te voorkomen
Met de juiste balans tussen voeding en supplementen kun je eenvoudig binnen de veilige grenzen blijven. Hieronder lees je hoe je een gezonde vitamine A balans behoudt, je supplementen dosering in de gaten houdt en een overdosering voorkomt.
Vermijd overmatig gebruik van supplementen
Vitamine A haal je het liefste uit voeding, omdat dit gewoonweg het gezondste is en supplementen het risico op een overschot verhogen. Controleer daarom altijd het etiket en kies voor een supplement onder de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor een veilige dosering vitamines. Gebruik alleen vitamine A supplementen als je een bewezen tekort hebt en in overleg met een arts.
Focus op natuurlijke bronnen van vitamine A
Je lichaam neemt vitamine A het best op uit natuurlijke voedingsmiddelen. Groenten zoals wortels, spinazie en zoete aardappel bevatten bètacaroteen, een plantaardige vorm die je lichaam zelf omzet in vitamine A. Dit proces zorgt ervoor dat je niet snel te veel binnenkrijgt. Ook dierlijke producten zoals lever en eieren bevatten retinol, de actieve vorm van vitamine A. Door te focussen op een gevarieerd dieet met natuurlijke vormen van vitamine A voorkom je tekorten én overschotten.
Regelmatige controle bij een arts
Twijfel je of je te veel of te weinig vitamine A binnenkrijgt? Een bloedtest voor vitamine A kan inzicht geven in je waardes en helpen om je inname beter af te stemmen op je behoeften. Vooral als je langdurig supplementen gebruikt die boven de algemene dagelijkse hoeveelheid zitten en je de bovenstaande symptomen ervaart, is een medische controle op vitamine A verstandig.