RW Retro: Hoe Emil Zátopek het voorbeeld gaf voor Sifan Hassan

31 juli 2024 om 18:23

Bram Ribbers
Redacteur

Een van de grootste atleten aller tijden bewees dat Sifan's plan mogelijk is

De Olympische Spelen van Parijs komen eraan. Terwijl de atleten zich massaal voorbereiden om misschien wel geschiedenis te schrijven, duiken we bij Runner's World de geschiedenisboeken in. Welke verhalen hebben de tand des tijds doorstaan en welke verhalen kunnen deze zomer aan dat lijstje worden toegevoegd? In deze aflevering van Runner's World Retro: Emil Zátopek.

In de voetsporen van Zátopek

Vanmiddag maakte Sifan Hassan bekend dat ze tijdens de Olympische Spelen in Parijs de 5000 meter, 10.000 meter én de marathon gaat lopen. Een onmogelijke combinatie zou je denken. Toch is deze combinatie van lopen op de baan en op de weg al eens eerder gedaan tijdens één Olympische Spelen. De Tsjech Emil Zátopek won in 1952 in Helsinki goud op de 5000 meter, de 10.000 meter en de marathon, precies de afstanden die Sifan nu ook gaat doen. Toen haar tijdens de persconferentie gevraagd werd of ze geïnspireerd was door het verhaal van de Tsjechische stoomlocomotief bekende ze dat ze inderdaad had bekeken hoe hij dat had geflikt. Daarom nemen we je mee in het verhaal van één van de grootste lopers aller tijden.

Wil om te winnen

Niet iedereen begint met evenveel kansen aan het leven. De één groeit op in rijkdom, bij de ander hebben ze het minder breed. Emil Zátopek groeide op in een arbeidersgezin in Tsjechoslowakije. Op zijn zestiende ging hij werken in een schoenenfabriek. Op een dag nam hij deel aan een hardloopwedstrijd. Hij dacht eerst dat hij niet fit genoeg was, maar dat bleek volgens de dokter wel mee te vallen, dus hij deed maar mee. Toen hij eenmaal bezig was, wou hij ook winnen. Dat lukte net niet. Hij werd tweede in een veld van 100 deelnemers. Naar aanleiding daarvan besloot hij zich dan maar in te schrijven bij de lokale atletiekvereniging.

Lelijke loopstijl

Zátopek was geen natuurtalent. Qua lichamelijke eigenschappen was er eigenlijk niks te vinden wat hem een goede hardloper zou moeten maken. Ook zijn loopstijl was niet bepaald om door een ringetje te halen. In tegendeel, je kon hem zo herkennen door zijn manier van lopen. Zijn hoofd bewoog alle kanten op met zijn mond wijd open, hij had zijn armen altijd hoog opgetrokken en schokschouderde van links naar rechts terwijl hij met licht ingezakte benen liep. Je zou het de nachtmerrie van elke hardlooptrainer kunnen noemen. 'Het is geen gymnastiek of ijsdansen' zei hij er zelf over. Hij was ook niet de snelste, wanneer je zijn tijden op de 1500 meter naast die van zijn concurrenten legt. Nee, van een enorm looptalent was op het eerste oog geen sprake bij Zátopek. De Stoomlocomotief, zoals hij genoemd werd, moest het hebben van zijn harde kop.

'Wat een man wil, kan hij bereiken'

'Wat een man wil, kan hij bereiken' is één van Zátopeks bekende wijsheden. Op wilskracht kwam hij ver en deed er ook alles aan om daar in uit te blinken. Zátopek stond bekend om zijn onmenselijk zware trainingen. Een voorbeeld daarvan is zijn intervaltraining op de baan. Naar verluid bestond een zware sessie bij hem uit 20 herhalingen van 200 meter, 40 herhalingen van 400 meter gevolgd door opnieuw 20 herhalingen van 200 meter met steeds 200 meter rustig doordribbelen als pauze. Dat is dus een totaal van 40 kilometer en dan reken je de warming-up en cooling-down niet eens mee.

Met zulke hoog volume intervalsessies was Zátopek een pionier. Nog maar weinig mensen deden dit soort trainingen, vooral omdat men het niet mogelijk achtten om zo hard te trainen. Zátopek kon dat wel. Doordat hij consequent keihard trainde, kon hij relatief snel herstellen van zijn trainingen waardoor hij dus snel opnieuw een monsterlijke training kon afwerken.

Experimentele methoden

Daarnaast experimenteerde hij veel met zaken als voeding. Hij at grote hoeveelheden knoflook, paardenbloemen en zelfs kalk om te zien of dat hem zou helpen. Hij hield zijn adem in tot het punt dat hij bijna out ging en deed trainingen in bijvoorbeeld legerkisten of met zijn vrouw op zijn rug als ballast. Wat er van waar is valt te betwijfelen, maar tekenend voor zijn instelling is het wel. Zo werkte hij bewust trainingen af in slecht weer. Gewoon zodat het dan tijdens de wedstrijd alleen maar mee kon vallen. Dat soort zaken zorgden ervoor dat hij net een tikkeltje harder en bestand tegen pijns was dan de concurrentie. Daarmee maakte hij het verschil. 'Pijn is een genadig iets; Als het lang genoeg ononderbroken voortduurt, verdooft ‘ie zichzelf.' zei hij daar zelf over.

'Hoe vind je het tempo?'

Deze trainingen, maar misschien nog wel meer de instelling die erbij komt kijken legden hem dus bepaald geen windeieren. Na de Tweede Wereldoorlog behoorde hij tot de wereldtop. In de schaduw van de wereldprestaties van Fanny Blankers-Koen pakte hij goud op de 10.000 meter en miste hij op een haar na het goud op de 5000 meter, hij pakte zilver. Vier jaar later was hij gebrand op revanche. Hij pakte het goud op de 5000 en de 10.000 meter. Pas toen besloot hij ook te starten op de marathon. Saillant detail: de beste man had nog nooit een marathon gelopen, tenminste als je zijn bizarre trainingen niet meetelt.

Zo stond Zátopek aan de start van zijn eerste marathon in Helsinki 1952. Hij stond aan de start met onder andere wereldrecordhouder Jim Peters. Hij was zeker geen favoriet voor de overwinning, maar wonderwel liep hij gewoon bij de eersten in de race mee. De vraag was alleen hoe lang de baanatleet dat zou kunnen volhouden. Na zo'n 15 kilometer zou Zátopek, die bekend stond als een vriendelijke prater die zes talen sprak, wat Peters vond van het tempo. Peters dacht dat Zátopek liep te bluffen dus hij antwoorde: 'te langzaam', waarop Zátopek versnelde om niet meer bijgehaald te worden. Hij won de marathon met meer dan twee minuten voorsprong op de rest. Daarmee is hij de (tot nog toe) enige die tijdens één Olympische Spelen goud haalde op zowel de baan als de weg.

Uit de gratie

Uiteindelijk haalde Zátopek dus 5 olympische medailles en verbrak hij zo'n beetje alle wereldrecords tussen de 5 en de 30 kilometer. Op de Spelen van Melbourne 1956 werd hij teleurstellend zesde op de marathon. Hij kende een gemankeerde voorbereiding door een hernia. Wellicht moet je dan ook niet rondrennen met je vrouw op je rug. Kort daarna zette hij een punt achter zijn carriére. Na zijn carriére stond hij in Tsjechoslowakije bekend als nationale sportheld, maar hij raakte na de Praagse Lente van 1968 uit de gratie bij het communistisch regime omdat hij zich uitsprak voor de democratische beweging. Daardoor moest hij allerlei nare baantjes pakken om rond te komen. Na de val van de muur werd Zátopek gerehabiliteerd en uiteindelijk overleed hij in 2000 op 78-jarige leeftijd aan de gevolgen van een beroerte.

Gaat Sifan dit nadoen?

Emil Zátopek was een pionier en een inspiratie voor velen. Hij liet zien dat een mens tot veel in staat is en toonde vooral dat je ontzettend hard kunt afzien. Als je zijn foto's opzoekt zie je hem dan ook vaak met een pijnlijk weggetrokken gezicht. Zátopek staat bekend als één van de grootste atleten aller tijden. Voornamelijk door zijn onvoorstelbare prestaties in Helsinki 1952. Hij bewees dat het plan van Sifan Hassan mogelijk is. Wij zijn heel benieuwd hoe zij in Parijs in de voetsporen van Zátopek kan treden.

Bronnen:

Volg je Runner's World al op Instagram en Facebook?